Τι είναι η στένωση καρωτίδας (καρωτιδική νόσος);

Ως Καρωτιδική Νόσος ορίζεται η στένωση ή ο πλήρης αποκλεισμός των καρωτίδων αρτηριών, λόγω ανάπτυξης υλικού μέσα στον αυλό τους, το οποίο εμποδίζει την αιματική ροή. Το υλικό αυτό ονομάζεται ‘αθηρωματικό υλικό’ ή ‘αθηρωματική πλάκα’ και αποτελείται από λίπη, ασβέστιο και κύτταρα του καρωτιδικού τοιχώματος. Η αθηρωματική πλάκα αναπτύσσεται σταδιακά με την πάροδο των ετών.

Οι καρωτίδες αρτηρίες διακρίνονται σε δεξιές και αριστερές και πορεύονται στο δεξί και αριστερό πλάι του λαιμού, αντιστοίχως, μεταφέροντας πλούσιο σε οξυγόνο αίμα από την καρδιά προς το κεφάλι και τον εγκέφαλο.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι σε περίπτωση στένωσης των καρωτίδων αρτηριών;

Η στένωση των καρωτίδων αποτελεί την κυριότερη αιτία αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και μία από τις συχνότερες αιτίες αναπηρίας στον Δυτικό κόσμο.

Καθώς η αθηρωματική πλάκα αναπτύσσεται σταδιακά, ο αυλός της καρωτίδας γίνεται όλο και μικρότερος, με αποτέλεσμα η αιματική ροή προς τον εγκέφαλο κάποια στιγμή να μειωθεί τόσο πολύ, ώστε να προκληθεί αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.

Επιπλέον, εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να προκληθεί όταν τμήμα της καρωτιδικής πλάκας αποσπαστεί από το τοίχωμα της καρωτίδας και, παρασυρόμενο από την αιματική ροή, να ‘ταξιδέψει’ προς μικρότερες αρτηρίες του εγκεφάλου. Εκεί, αποκλείει αυτές τις μικρές εγκεφαλικές αρτηρίες, στερώντας το αντίστοιχο εγκεφαλικό τμήμα από το πολύτιμο οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες όπως η γλυκόζη.

Ο εγκέφαλός μας επιβιώνει λόγω της συνεχούς χορήγησης οξυγόνου και γλυκόζης, που μεταφέρεται σε αυτόν με το αίμα. Τα εγκεφαλικά κύτταρα που στερούνται αυτών των ουσιών, για πάνω από μερικά λεπτά, παθαίνουν βλάβη η οποία περιγράφεται με τον όρο ‘εγκεφαλικη ισχαιμία’. Όταν τα εγκεφαλικά κύτταρα τελικώς νεκρωθούν, η κατάσταση περιγράφεται με τον όρο ‘εγκεφαλικό έμφρακτο’.

Όταν τμήματα του εγκεφάλου δεν αιματώνονται σωστά, επειδή η ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο είναι μπλοκαρισμένη, το αποτέλεσμα χαρακτηρίζεται με τον όρο ‘ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο’. Το ισχαιμικό εγκεφαλικό μπορεί να είναι, είτε εγκατεστημένο, με μόνιμη απώλεια των λειτουργιών του εγκεφαλικού τμήματος που πάσχει, είτε ‘παροδικό’, με παροδική απώλεια κάποιων εγκεφαλικών λειτουργιών. Η εγκεφαλική βλάβη μπορεί να γίνει μόνιμη όταν η κακή αιμάτωση κρατήσει για πάνω από 3-6 ώρες.

Σχηματική Απεικόνιση Καρωτιδικής Πλάκας

Παρατηρήστε τα μικρά τμήματα που αποσπώνται από την καρωτιδική πλάκα, τα οποία παρασυρόμενα από την αιματική ροή "ταξιδεύουν" προς τον εγκέφαλο για να προκαλέσουν εγκεφαλικό επεισόδιο.

Ποιες είναι οι αιτίες της στένωσης της καρωτίδας;

Οι παράγοντες κινδύνου για την στένωση των καρωτίδων είναι οι ίδιες που υπάρχουν για την στένωση των στεφανιαίων αρτηριών της καρδιάς (στεφανιαία νόσος) ή για την στένωση των αρτηριών των κάτω άκρων (περιφερική ισχαιμία/ περιφερική αγγειοπάθεια). Αυτό συμβαίνει γιατί οι βλάβες στις παραπάνω αρτηρίες είναι το αποτέλεσμα ενός κοινού νοσήματος που ονομάζεται αθηρωσκλήρυνση.

Έτσι, στους κυριότερους παράγοντες κινδύνου για καρωτιδική νόσο περιλαμβάνονται:

• Οικογενειακό ιστορικό αθηρωσκλήρυνσης (καρωτιδική νόσος, στεφανιαία νόσος, περιφερική αγγειοπάθεια)
• Ηλικία (οι άνδρες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κάτω από την ηλικία των 75 ετών, ενώ οι γυναίκες σε ηλικία μεγαλύτερη των 75 ετών)
• Φύλο (οι άνδρες νοσούν με μεγαλύτερη συχνότητα)
• Κάπνισμα
• Διαβήτης
• Υπέρταση
• Υψηλή χοληστερόλη αίματος

Η σημαντική πληροφορία, που δεν πρέπει να ξεχνάς, είναι ότι αν πάσχεις από περιφερική αγγειοπάθεια ή στεφανιαία νόσο της καρδιάς είσαι σε κίνδυνο για καρωτιδική νόσο και εγκεφαλικό επεισόδιο.

Υπάρχουν σημάδια που προειδοποιούν για μια στένωση καρωτίδος;

Όπως συμβαίνει στα περισσότερα αγγειακά νοσήματα, συνήθως δεν υπάρχουν συμπτώματα που να δηλώνουν την παρουσία μιας καρωτιδικής στένωσης, ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια της νόσου. Δυστυχώς, οι πρώτες εκδηλώσεις μιας καρωτιδικής στένωσης είναι ένα παροδικό ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο (μικρό εγκεγκεφαλικό) ή ακόμη και ένα εγκατεστημένο εγκεφαλικό με μόνιμες βλάβες. Ανεξαρτήτως ενός μικρού ή ενός εγκατεστημένου (μεγάλου) εγκεφαλικού, τα συμπτώματα είναι παρόμοια και σε αυτά συνήθως συμπεριλαμβάνονται τα ακόλουθα:

• Σύγχυση, δυσκολία στην ομιλία ή στην κατανόηση της ομιλίας άλλων
• Θάμβος ή και απώλεια όρασης
• Αδυναμία κίνησης σκέλους (άνω ή κάτω άκρου)
• Αδυναμία, μούδιασμα σε περιοχή του σώματος όπως το πρόσωπο, το χέρι ή το πόδι από την μία μόνο πλευρά
• Δυσκολία στην βάδιση, απώλεια της ισορροπίας ή του προσανατολισμού

Η διαφορά μεταξύ ενός παροδικού και ενός εγκατεστημένου εγκεφαλικού επεισοδίου είναι στην διάρκεια των συμπτωμάτων. Στο παροδικό επεισόδιο τα συμπτώματα ΔΕΝ είναι μόνιμα και διαρκούν από λίγα λεπτά έως 24 ώρες.

Είναι σημαντικό να ξέρεις ότι το παροδικό επεισόδιο είναι ένα ισχυρότατο σημάδι ότι βρίσκεσαι σε μεγάλο κίνδυνο για ένα μεγάλο εγκεφαλικό στο κοντινό μέλλον. Το παροδικό εγκεφαλικό επεισόδιο πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ιατρικό επείγον.

Πώς μπορώ να προλάβω την εξέλιξη της Καρωτιδικής Νόσου;

Εάν διαγνωσθείς με στένωση καρωτίδας, έστω και μικρή, ή έχεις ιστορικό παροδικού ή μόνιμου εγκεφαλικού επεισοδίου πρέπει άμεσα να σταματήσεις την χρήση όλων των προϊόντων καπνού, να ελένξεις την αρτηριακή σου πίεση, να κρατήσεις σε φυσιολογικά όρια την χοληστερίνη σου, είτε με δίαιτα είτε με φάρμακα, να χάσεις βάρος αν είσαι υπέρβαρος, και να αρχίσεις σωματική άσκηση συστηματικά.

Πώς αντιμετωπίζεται η Στένωση της Καρωτίδας;

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της στένωσης καρωτίδος περιλαμβάνει:

α) Φάρμακα 

Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες φαρμάκων τα οποία σταματούν την εξέλιξη την καρωτιδικής πλάκας και ελέγχουν τους παράγοντες κινδύνου όπως η υψηλή πίεση, η υψηλή χοληστερίνη και ο διαβήτης.

β) Χειρουργική αντιμετώπιση

Τα φάρμακα και η στροφή προς ένα υγιεινότερο τρόπο ζωής είναι εξαιρετικής σημασίας. Όμως, ακόμη και αν ληφθούν όλα τα κατάλληλα συντηρητικά μέτρα, μπορεί να έρθει η στιγμή που απαιτείται χειρουργική επέμβαση προκειμένου να εξαληφθεί η πιθανότητα ενός εγκεφαλικού επεισοδίου.

Γενικά, υπάρχει ένδειξη για χειρουργική αντιμετώπιση μιας στενωμένης καρωτίδας όταν μία συμπτωματική βλάβη (βλάβη δηλαδή με ιστορικό εγκεφαλικού επεισοδίου) είναι μεγαλύτερη από 50%, ή όταν μία ασυμπτωματική βλάβη (βλάβη που δεν έχει ΄δώσει’ εγκεφαλικό επεισόδιο) είναι μεγαλύτερη του 70%.

Τα ποσοστά στένωσης που αναφέρονται είναι ενδεικτικά. Μεγάλο ρόλο στη απόφαση για επέμβαση, μεταξύ άλλων, παίζει η γενική κατάσταση της υγείας σου, η ηλικία σου και κάποια χαρακτηριστικά της πλάκας, τα οποία αναδεικνύονται με τον λεπτομερή υπερηχογραφικό έλεγχο. Ως εκ τούτο, πριν την τελική απόφαση χρειάζεται αναλυτική συζήτηση με τον αγγειοχειρουργό σου.

Ποιές είναι οι χειρουργικές επιλογές μου;

α) Καρωτιδική Ενδαρτηρεκτομή

Με τομή στα πλάγια του λαιμού βρίσκονται τα καρωτιδικά αγγεία και ξεχωρίζουν από τους γύρω ιστούς. Ακολουθεί διάνοιξη της καρωτίδας και αφαίρεση της καρωτιδικής πλάκας με ειδικό εργαλείο. Έτσι αποκαθίσταται η φυσιολογική αιματική ροή και απομακρύνεται η πηγή δημιουργίας εγκεφαλικών επεισοδίων. Η επέμβαση συνήθως πραγματοποιείται υπό γενική αναισθησία.

Σχηματική απεικόνιση καρωτιδικής ενδαρτηρεκτομής.

1. Διάνοιξη της αρτηρίας κατά μήκος.
2. Αφαίρεση της Καρωτιδικής Πλάκας.
3. Καθήλωση με ράμματα του περιφερικού τμήματος της πλάκας.
4. Τοποθέτηση "μπαλώματος" από συνθετικό υλικό προκειμένου να κλείσει η καρωτίδα.

β) Ενδαγγειακή Αντιμετώπιση (με stent)

Η μέθοδος αυτή είναι λιγότερο επεμβατική, σε σύγκριση με τη ανοιχτή επέμβαση, και μπορεί να πραγματοποιηθεί με τοπική αναισθησία.

Αυτό που συμβαίνει είναι εισαγωγή ενός πλαστικού σωλήνα (που ονομάζουμε καθετήρα), συνήθως από αρτηρία της βουβωνική περιοχής. Μέσω του καθετήρα οδηγούμε ένα μικρό μπαλλόνι προς την περιοχή της καρωτιδικής βλάβης, πάντα με την βοήθεια απλών ακτινογραφιών, οι οποίες συνεχώς λαμβάνονται κατά την διάρκεια της επέμβασης. Όταν το μπαλλόνι τοποθετηθεί στην σωστή του θέση, φουσκώνει, και ανοίγει την στένωση, διατείνοντας την καρωτιδική πλάκα. Εν συνεχεία, μεταφέρεται στην περιοχή της βλάβης μία μεταλλική συσκευή (μεταλλικό πλέγμα), το οποίο ονομάζεται στεντ και ξεδιπλώνεται στην περιοχή της στένωσης για να κρατήσει την αρτηρία ανοιχτή.

1. Τοποθέτηση ειδικού "καλαθιού" που προστατεύει τον εγκέφαλο από τμήματα πλάκας που μπορεί να αποσπαστούν κατά την επέμβαση.
2. Διάνοιξη της βλάβης με "μπαλλόνι".
3. Τοποθέτηση μεταλλικού ενδονάρθηκα (stent)
4. Τελικό αποτέλεσμα, με το stent να έχει ανοίξει πλήρως την καρωτίδα.

Η μελέτη CREST (Ν Eng J Med, July 2010), η οποία συνέκρινε τις δύο μεθόδους (ανοιχτή και ενδαγγειακή) δίνει προβάδισμα στην ανοιχτή μέθοδο της ενδαρτηρεκρομής, κυρίως στους ηλικιωμένους ασθενείς, λόγω μικρότερου κινδύνου για εγκεφαλικο επεισόδιο.