Τα αγγειοσυσπαστικά σύνδρομα αποτελούν μία ομάδα αγγειακών παθήσεων τα οποία προσβάλουν αρτηρίες σε διάφορα μέρη του σώματος προκαλώντας αποκλεισμό τους, λόγω αγγειοσύσπασης (σπασμό των αρτηριών) και φλεγμονής στα τοιχώματά τους.

Η μείωση της ροής του αίματος μέσω των παθολογικών αρτηριών μπορεί να προκαλέσει στα άκρα πόνο, μουδιάσματα, ωχρότητα, μελάνιασμα ή και ανοιχτές πληγές. Το φαινόμενο και η νόσος Raynaud αποτελούν τα συχνότερα και χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αυτών των κλινικών αγγειακών καταστάσεων.

Τι είναι το φαινόμενο Raynaud;

Το φαινόμενο Raynaud είναι ένα αγγειοσυσπαστικό σύνδρομο που προσβάλει τις αρτηρίες των χεριών και των ποδιών, προκαλώντας μείωση του αυλού τους (στένωση) λόγω αγγειοσύσπασης. Η μικρότερη του φυσιολογικού ποσότητα αίματος που φτάνει στα δάκτυλα χεριών ή ποδιών (ισχαιμία) προκαλεί σε αυτά πόνο και μούδιασμα. Τα ενοχλήματα αυτά συνήθως διαρκούν λίγα λεπτά και εκλύονται μετά από συγκεκριμένα ερεθίσματα, συνηθέστερα μετά από έκθεση στο κρύο.

Για τους περισσότερους ασθενείς η κατάσταση αυτή είναι μάλλον ενοχλητική, παρά επικίνδυνη.

Τι προκαλεί το φαινόμενο Raynaud;

Συχνά, το φαινόμενο Raynaud δεν έχει κάποια γνωστή αιτία. Σε αυτή την περίπτωση καλείται πρωτοπαθές Raynaud ή απλά νόσος Raynaud.

'Aλλες φορές αποτελεί εκδήλωση άλλων παθολογικών καταστάσεων όπως λύκος, σκληρόδερμα, ρευματοειδής αρθρίτιδα ή αθηρωσκλήρυνση. Επιπλέον, μπορεί να είναι το αποτέλεσμα λήψης ορισμένων φαρμακευτικών ουσιών, της χρόνιας χρήσης βαρέων εργαλείων δόνησης (κομπρεσέρ) ή κρυοπαγημάτων. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις το Raynaud χαρακτηρίζεται ως δευτεροπαθές.

Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες οι οποίοι μπορούν να προκαλέσουν την έναρξη των συμπτωμάτων. Ο κυριότερος από αυτούς είναι η έκθεση στο κρύο. Στις χαμηλές θερμοκρασίες είναι φυσιολογικό τα αγγεία του δέρματος να συσπώνται και τα αγγεία στο εσωτερικό του σώματος να διαστέλλονται, προκειμένου να διατηρήσουν την θερμοκρασία στο σώμα σταθερή. Στους ασθενείς με Raynaud όμως, η αγγειοσύσπαση στα δερματικά αγγεία είναι υπερβολική, με αποτέλεσμα αυτά να κλείνουν σε μεγάλο βαθμό (μεγαλύτερο από αυτό που χρειάζεται) και έτσι να μειώνεται το αίμα που φτάνει στα δάκτυλα (χεριών ή ποδιών). ?λλοι σημαντικοί παράγοντες έκλυσης των συμπτωμάτων είναι το στρες, ορισμένα φάρμακα, η νικοτίνη στα προϊόντα καπνού και η καφεϊνη.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Κατά την έναρξη ενός επεισοδίου Raynaud το σώμα μειώνει την παροχή αίματος προς τα πόδια και τα χέρια. Αυτό έχει ως συνέπεια ο ασθενής να τα αισθάνεται κρύα και μουδιασμένα. Την ίδια στιγμή το χρώμα των ποδιών, ή των χεριών γίνεται λευκό ή κυανό. Συνήθως, μετά από λίγα λεπτά η παροχή του αίματος επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα και κατά την διαδικασία αυτή τα δάκτυλα κοκκινίζουν και αρχίζουν να πονούν. Σπανιότατα, το Raynaud μπορεί να προσβάλει την μύτη και τα αυτιά.

Κάθε επεισόδιο Raynaud κρατά συνήθως λίγα λεπτά. Πιο σπάνια όμως μπορεί να διαρκέσει και πάνω από μία ώρα.

Πώς γίνεται η διάγνωση του φαινομένου Raynaud;

Ο γιατρός σου θα σου κάνει ερωτήσεις σχετικά με τα συμπτώματά σου και ιδιαίτερα με την περιγραφή των επεισοδίων. Στη συνέχεια θα εξετάσει τα χέρια και τα πόδια. Είναι αρκετά βοηθητικό αν υπάρχει φωτογραφία των δακτύλων κατά την διάρκεια μιας κρίσης.

Δεν υπάρχουν διαγνωστικές δοκιμασίες μεγάλης ακρίβειας για την διάγνωση του φαινομένου Raynaud. Μπορεί ο γιατρός σου όμως να παραγγείλει διαγνωστικές εξετάσεις για να αποκλειστούν άλλες παθήσεις που μπορεί να "κρύβονται" πίσω από αυτά τα επεισόδια (έλεγχος για δευτεροπαθές Raynaud).

Πώς αντιμετωπίζεται το φαινόμενο Raynaud;

Αν το Raynaud είναι δευτεροπαθές πρέπει να βρεθεί το συγκεκριμένο νόσημα που το προκαλεί και αυτό να αντιμετωπιστεί. Η αντιμετώπιση του νοσήματος που προκαλεί το φαινόμενο Raynaud, θα ελέγξει σε μεγάλο βαθμό τα συμπτώματα του φαινομένου.

Για το πρωτοπαθές Raynaud, όπου δεν κρύβεται κάποιο άλλο νόσημα πίσω από αυτό, δεν υπάρχει κάποια θεραπεία. Μπορούν όμως να ληφθούν διάφορα μέτρα για την αποφυγή των εκλυτικών παραγόντων. Έτσι:

•  Κράτα το σώμα σου ζεστό
• Μην καπνίζεις
• Απέφυγε την καφεϊνη και ορισμένα φάρμακα που προκαλούν αγγειοσύσπαση, όπως τα φάρμακα του κοινού κρυολογήματος που περιέχουν ψευδοεφεδρίνη και καρδιολογικά φάρμακα, ει δυνατόν, όπως οι βήτα αποκλειστές. Σε κάθε περίπτωση συζήτα με τον γιατρό σου για την λήψη διαφόρων φαρμάκων.
• Προσπάθησε να ελαττώσεις το στρες από την ζωή σου.

Αν τα παραπάνω μέτρα δεν αποδίδουν και τα συμπτώματα είναι σοβαρά, ο γιατρός σου μπορεί να συνταγογραφήσει φάρμακα που διαστέλουν τα αγγεία, όπως οι λεγόμενοι αναστολείς ασβεστίου.

Μερικές καθημερινές πρακτικές για να παραμένετε ζεστοί...

Για να κρατάτε ζεστά τα χέρια και τα πόδια σας:

• Χρησιμοποιήστε γάντια με ή χωρίς ξεχωριστά δάκτυλα. Τα γάντια που δεν έχουν ξεχωριστά δάκτυλα, αλλά έχουν χώρο για όλα μαζί τα δάκτυλα είναι πιο ζεστά γιατί κρατούν τα δάκτυλα ενωμένα.
• Χρησιμοποιήστε θερμομονωτικά γάντια για να βγάλετε κάτι από το ψυγείο ή την κατάψυξη.
• Όταν πίνετε από κρύο μπουκάλι ή ποτήρι, χρησιμοποιήστε θερμομονωτικό κάλυμμα.
• Να φοράτε μάλλινες ή συνθετικές κάλτσες, αντί για βαμβακερές.
• Χρησιμοποιήστε σκόνη ποδιών που απορροφά την υγρασία. Τα υγρά πόδια είναι πιο ευαίσθητα στο κρύο.
• Κάντε γρήγορες κυκλικές κινήσεις των χεριών στο πλάι του κορμού. Η πρακτική αυτή αυξάνει την αιματική ροή στα χέρια.
• Εάν αισθάνεστε τα χέρια ή τα πόδια σας πολύ κρύα, ρίξτε τους ζεστό (όχι καυτό) νερό. Αυτό θα τα ζεστάνει.

Για να κρατάτε ζεστό όλο το σώμα:

• Ντυθείτε με στρώματα ρουχισμού. Το εσωτερικό στρώμα θα πρέπει να είναι από κάποιο υλικό όπως το πολυπροπυλένιο, το οποίο απομακρύνει την υγρασία από το σώμα.
• Φορέστε καπέλο ή σκούφο. Η μεγαλύτερη απώλεια θερμότητας συνήθως γίνεται από το κεφάλι.
• Αποφύγετε τα πολύ στενά και εφαρμοστά ρούχα. Μπορεί να μειώσουν την δερματική κυκλοφορία του αίματος.
• Προσπαθήστε μα παραμείνετε στεγνοί, φορώντας αδιάβροχα ρούχα και παπούτσια. Η υγρασία στο δέρμα σημαίνει μεγαλύτερη αίσθηση του κρύου.
• Πίνετε ζεστά ροφήματα. Βοηθούν στην διατήρηση υψηλής θερμοκρασίας του σώματος.
• Δοκιμάστε να φάτε κάτι ζεστό πριν βγείτε έξω στο κρύο. Κάποιοι παρατηρούν ότι αυτό τους βοηθά να παραμένουν ζεστοί.