Οι ασθενείς που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη μπορεί να εμφανίσουν διάφορα προβλήματα στα πόδια τους. Δυστυχώς, ένα από τα χαρακτηριστικά των διαβητικών ασθενών είναι ότι, ακόμα και μία απλή δερματική βλάβη μπορεί να εξελιχθεί σε σοβαρή κατάσταση, ικανή να απειλήσει ακόμη και την βιωσιμότητα του σκέλους.
Διαβητική νευροπάθεια
Η διαβητική νευροπάθεια (προσβολή των νεύρων από τον διαβήτη) είναι συνήθως μία επώδυνη κατάσταση. Οι ασθενείς παραπονιούνται για πόνο στα πόδια, χωρίς την επίδραση κάποιου εξωτερικού ερεθίσματος. Ενώ λοιπόν η διαβητική νευροπάθεια είναι επώδυνη, μπορεί την ίδια στιγμή να είναι υπεύθυνη για αναισθησία σε εξωτερικά ερεθίσματα, είτε αυτά είναι επώδυνα, είτε προκαλούν μία απλή πίεση. Με το ίδιο τρόπο, μπορεί να υπάρχει πρόβλημα στην αναγνώριση της ζέστης ή του κρύου.
Η απώλεια αυτής της αίσθησης μπορεί να σημαίνει ακόμη και σημαντικό τραυματισμό του ποδιού, χωρίς αυτό να γίνει αντιληπτό από τον ασθενή. Για παράδειγμα, κάποιος ασθενής μπορεί να περπατάει για ώρες, έχοντας μέσα στο παπούτσι του κάποιο πετραδάκι, χωρίς να νιώσει την παραμικρή ενόχληση. Μπορεί λοιπόν να εμφανιστεί μία τραυματική "φουσκάλα¨ στο πόδι, χωρίς καθόλου πόνο, και αυτή να γίνει αντιληπτή μόνο σε περίπτωση εκτεταμένης φλεγμονής. ?λλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι να βρίσκονται τα πόδια κοντά σε μια πηγή θερμότητας (π.χ. τζάκι) και λόγω της έλλειψης της αίσθησης του πόνου να προκληθεί έγκαυμα χωρίς ο ασθενής να το καταλάβει.
Δερματικές αλλαγές στο διαβητικό πόδι
Ο διαβήτης μπορεί να προκαλέσει διάφορες αλλαγές στο δέρμα των ποδιών. Η πιο συχνή από αυτές είναι η έντονη ξηρότητα, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση μικρών ρωγμών και αποφολίδωση του δέρματος (απώλεια των επιφανειακών στοιβάδων του). Η ξηρότητα αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι τα νεύρα που ελέγχουν την λίπανση και την υγρασία του δέρματος των ποδιών, στα πλαίσια της διαβητικής νευροπάθειας, δεν λειτουργούν φυσιολογικά.
Μετά από το μπάνιο λοιπόν, είναι σημαντικό να στεγνώνεις καλά τα πόδια και να "φυλακίζεις" την υγρασία που μένει με κάποια ενυδατική κρέμα, χωρίς άρωμα.
Μην χρησιμοποιείς λάδια ή κρέμες ανάμεσα από τα δάκτυλα του ποδιού. Η επιπλέον υγρασία σε αυτές τις περιοχές μπορεί να οδηγήσει σε λοίμωξη. Επιπλέον, απέφυγε το μούλιασμα των ποδιών στο νερό. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σημαντική ξηρότητα στο δέρμα.
Δερματικοί τύλοι - κάλοι
Οι δερματικοί κάλοι (τύλοι) είναι τοπικές σκληρύνσεις του δέρματος. Τα πόδια των διαβητικών έχουν μεγαλύτερη προδιάθεση για ανάπτυξη δερματικών κάλων, οι οποίοι μάλιστα έχουν την τάση να μεγαλώνουν ταχύτερα, σε σχέση με τους μη διαβητικούς ασθενείς. Αυτό συμβαίνει γιατί οι κάλοι δημιουργούνται σε περιοχές αυξημένης πίεσης του ποδιού, από τα υποκείμενα οστά. Στους διαβητικούς, συχνά διαταράσσεται η σχετική θέση των οστών του ποδιού μεταξύ τους, έτσι αυτά δεν υποβαστάζουν το βάρος του σώματος συμμετρικά. Κάποιες περιοχές, λοιπόν, κυρίως στην κάτω επιφάνεια του ποδιού, δέχονται μεγαλύτερη πίεση από αυτή που μπορούν να αντέξουν και η πίεση αυτή δημιουργεί τους κάλους. Κάλοι μεγάλου μεγέθους δηλώνουν την ανάγκη για χρήση ειδικών παπουτσιών ή επιθεμάτων.
Οι κάλοι των ποδιών, αν δεν αφαιρεθούν προσεκτικά, μεγαλώνουν, ανοίγουν, και έτσι δημιουργούνται ανοιχτές πληγές (έλκη), τα οποία με την σειρά τους μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές λοιμώξεις. Ποτέ μην αποπειραθείς να αφαιρέσεις τους κάλους μόνο σου. Μπορεί έτσι να τραυματίσεις το πόδι και να προκαλέσεις την εμφάνιση ανοιχτής πληγής. Πάντα η εργασία αυτή πρέπει να γίνεται από ειδικό. Επιπλέον, ποτέ μην προσπαθήσεις να αντιμετωπίσεις τους κάλους με διάφορες χημικές ουσίες που κυκλοφορούν στο εμπόριο. Αυτές μπορούν να "κάψουν" το δέρμα σου.
Οι κάλοι μπορούν να ελεγχθούν με την καθημερινή χρήση ελαφρόπετρας. Η χρήση της ελαφρόπετρας είναι προτιμότερο να γίνεται σε υγρό δέρμα, αμέσως μετά το μπάνιο. Στη συνέχεια στεγνώνουμε το πόδι και εφαρμόζουμε την ενυδατική κρέμα.
Διαβητικά έλκη
Τα διαβητικά έλκη παρατηρούνται συνήθως στην κάτω επιφάνεια του ποδιού, κεντρικότερα του δευτέρου δακτύλου, σημείο που δέχεται, εκτός από την πτέρνα, την μεγαλύτερη πίεση του βάρους του σώματος στην στάση και την βάδιση (εικόνα). ?λλη συχνή θέση εντόπισης είναι η κάτω επιφάνεια του μεγάλου δακτύλου. Έλκη στα πλάγια του ποδιού οφείλονται συνήθως σε τραυματισμούς από παπούτσια, τα οποία δεν εφαρμόζουν σωστά. Ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάθε έλκος, όσο μικρό και αν είναι, όσο ανώδυνο και αν είναι, πρέπει να εξετάζεται από ειδικό! Παραμελημένα έλκη μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρές φλεγμονές και να θέσουν σε κίνδυνο την βιωσημότητα ολόκληρου του κάτω άκρου!
Ο γιατρός σου μπορεί να σου συστήσει διάφορα πράγματα να κάνεις για ένα διαβητικό έλκος. Μπορεί να χρειαστούν ακτινογραφίες του ποδιού για να ελεγχθούν τα οστά. Μπορεί επίσης να γίνουν καλλιέργειες για να αποκαλυφθούν τυχόν μικρόβια και να αποφασιστεί με αυτό τον τρόπο, ποια είναι η πιο κατάλληλη αντιβίωση για την καταπολέμησή τους. Ακόμη μπορεί να χρειαστεί αφαίρεση νεκρωμένου ή φλεγμονώδους ιστού, κάτι που μπορεί να σημαίνει εισαγωγή στο νοσοκομείο.
Μία πολύ σημαντική πληροφορία για τα διαβητικά έλκη είναι η αποφυγή εφαρμογής πίεσης-βάρους πάνω σε αυτά. Τα έλκη, όταν δέχονται βάρος, ανοίγουν περισσότερο και η φλεγμονή διασπείρεται βαθύτερα. Πολλές φορές χρειάζεται η αποφυγή της βάδισης ή η βάδιση να γίνεται μόνο με την χρήση ειδικών παπουτσιών ή ναρθήκων.
Για την επούλωση του έλκους είναι πολύ σημαντική επίσης η καλή ρύθμιση του σακχάρου του αίματος. Η υπεργλυκαιμία αποτελεί μεγάλο εμπόδιο όλων των μηχανισμών επούλωσης των πληγών. Ακόμη, είναι σημαντικό να γίνεται λεπτομερής έλεγχος της αρτηριακής κυκλοφορίας. Η μειωμένη αιμάτωση του ποδιού επίσης εμποδίζει την επούλωση των ελκών και πολλές φορές είναι αναγκαία η εκτέλεση αγγειοχειρουργικών επεμβάσεων επαναιμάτωσης του ποδιού.
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται και μετά την επιτυχή επούλωση του έλκους. Ο ουλώδης ιστός που κλείνει το έλκος είναι ευαίσθητος ιστός και μπορεί να ξανατραυματιστεί, αν δεν προσέξουμε. Μπορεί να χρειαστεί να φοράς ειδικά παπούτσια, τα οποία προστατεύουν το επουλωθέν έλκος, για να μην ξανανοίξει (υποτροπή).
"Φτωχή" κυκλοφορία των ποδιών
Η μειωμένη αιμάτωση στα πόδια όχι μόνο εμποδίζει την μάχη του οργανισμού ενάντια στην φλεγμονή, αλλά μειώνει και την δυνατότητα επούλωσης. Ο διαβήτης σκληραίνει και στενεύει τα αγγεία που στέλνουν αίμα στο πόδι για να παραμένει αυτό ζωντανό. Υπάρχουν κάποια μέτρα που μπορείς να λάβεις προκειμένου να ελέγξεις κάποιους από τους παράγοντες που καταστρέφουν την αιματική κυκλοφορία: Έτσι, μην καπνίζεις και ακολούθησε πιστά τις οδηγίες του γιατρού σου για τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερίνης.
Ασθενείς με "φτωχή" κυκλοφορία αισθάνονται τα πόδια τους κρύα και έχουν την έντονη επιθυμία να τα ζεστάνουν. Δυστυχώς, λόγω της μειωμένης αίσθησης του ζεστού, τα πόδια, είναι πολλές φορές εύκολο να πάθουν σοβαρά εγκαύματα από την χρήση ζεστού νερού ή ζεστών επιθεμάτων. Ο πιο ασφαλής τρόπος για να ζεσταθούν τα πόδια είναι η χρήση καλτσών.
Μερικοί ασθενείς παρουσιάζουν πόνο στις γάμπες, μετά από περπάτημα, ή όταν ανεβαίνουν σκάλες. Ο πόνος αυτός σταματά μέσα σε λίγα λεπτά από την ανάπαυση και είναι γνωστός ως διαλείπουσα χωλότητα. Στην περίπτωση αυτή το κάπνισμα πρέπει να διακοπεί άμεσα και ο ασθενής να ακολουθήσει ειδικό πρόγραμμα περπατήματος. Κάποιες φορές, ειδικά φάρμακα μπορούν να βελτιώσουν τα ενοχλήματα αυτά.
Η άσκηση είναι μία πολύ καλή συνήθεια σε περίπτωση "φτωχής" κυκλοφορίας ενός διαβητικού ασθενούς. Είναι πολύ σημαντικό όμως αυτό να γίνεται με κατάλληλα παπούτσια, που εφαρμόζουν καλά στα πόδια, για να αποφεύγονται οι τραυματισμοί. Το περπάτημα ή το τρέξιμο πρέπει να αποφεύγονται στην περίπτωση ανοιχτών πληγών.
Ακρωτηριασμός
Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη έχουν πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα να υποστούν ένα ακρωτηριασμό στο κάτω άκρο, σε σχέση με τους μη διαβητικούς ασθενείς. Ο λόγος είναι η μεγαλύτερη συχνότητα περιφερικής αγγειοπάθειας στους διαβητικούς, που μειώνει το αίμα που φτάνει στα πόδια, καθώς και η διαβητική νευροπάθεια που μειώνει την αίσθηση του πόνου ή γενικότερα των εξωτερικών, δυνητικά τραυματικών, ερεθισμάτων. Ο συνδυασμός αυτών των παθήσεων αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα έλκους και φλεγμονής που μπορούν να οδηγήσουν σε ένα ακρωτηριασμό. Οι περισσότεροι ακρωτηριασμοί μπορούν να αποφευχθούν με κατάλληλα παπούτσια και κατάλληλη καθημερινή φροντίδα των ποδιών.
Μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τα πόδια είναι το κάπνισμα. Το κάπνισμα προσβάλει κυρίως τα μικρά αγγεία στα πόδια, μειώνει την αιμάτωσή τους και εμποδίζει την επούλωση των πληγών. Οι περισσότεροι διαβητικοί ασθενείς που ακρωτηριάζονται είναι καπνιστές.
