Εισαγωγή
Οι δύο βασικές λειτουργίες των νεφρών σου είναι η απομάκρυνση από το σώμα τοξικών ουσιών και η ρύθμιση της ποσότητας του νερού και ορισμένων χημικών ουσιών στο αίμα. Στη χρόνια νεφρική ανεπάρκεια αυτές οι σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού χάνονται και θα πρέπει να επιτευχθούν με τη βοήθεια μιας ειδικής συσκευής γνωστή με την ονομασία «τεχνητός νεφρός».
Για τη σύνδεσή σου με τον τεχνητο νεφρό είναι απαραίτητη η κατασκευή μιας επικοινωνίας μεταξύ μιας αρτηρίας και μιας φλέβας (είτε άμεσα είτε μέσω συνθετικού μοσχεύματος). Η επικοινωνία αυτή ονομάζεται αγγειακή προσπέλαση και ένα από τα συχνότερα προβλήματά της είναι ο περιορισμένος χρόνος ζωής της. Η σύγχρονη αγγειοχειρουργική προσφέρει απλές και ανώδυνες λύσεις στο πρόβλημα του χρόνου ζωής μιας αγγειακής προσπέλασης.
Τί είναι αιμοκάθαρση; Πώς επιτυγχάνεται; Τί είναι η αγγειακή προσπέλαση;
Η αιμοκάθαρση αντικαθιστά την λειτουργία των μη λειτουργικών νεφρών. Η συσκευή αιμοκάθαρσης φιλτράρει άλατα, υγρά και τοξικές ουσίες του οργανισμού κατευθείαν από το αίμα, όπως θα έκανε και ένα φυσιολογικό νεφρό.
Η αιμοκάθαρση πραγματοποιείται μέσω μίας αγγειακής προσπέλασης η οποία μπορεί να είναι είτε ένα αρτηριοφλεβικό συνθετικό μόσχευμα ή μία απλή αρτηριοφλεβική επικοινωνία (fistula). Στην περίπτωση του αρτηριοφλεβικού μοσχεύματος, ο χειρουργός συνδέει μία φλέβα σου με μία αρτηρία σου με ένα συνθετικό μόσχευμα το οποίο επιτρέπει το αίμα να ρέει γρήγορα από την αρτηρία προς τη φλέβα μέσω του μοσχεύματος. Στην περίπτωση της αρτηριοφλεβικής επικοινωνίας (fistula) ο χειρουργός συνδέει την φλέβα κατευθείαν πάνω στην αρτηρία.
Ο σκοπός και των δύο παραπάνω μεθόδων είναι η δημιουργία μιας περιοχής ταχείας αιματικής ροής όπου το καρδιαγγειακό σου σύστημα να μπορεί να ενωθεί με το μηχάνημα της αιμοκάθαρσης. Ικανοποιητική αιμοκάθαρση επιτυγχάνεται μόνο όταν η αιματική ροή μέσα στο αρτηριοφλεβικό μόσχευμα ή στην fistula είναι επαρκής.
Πότε η fistula μου χρειάζεται θεραπεία;
Η αγγειακή προσπέλαση για αιμοκάθαρση (fistula ή μόσχευμα) μπορεί να χρειαστεί επέμβαση όταν η αιματική της ροή είναι ανεπαρκής και, ώς εκ τούτου, η αιμοκάθαρση δεν είναι ικανοποιητική. Συχνά, η αιματική ροή μέσα από την αγγειακή προσπέλαση μειώνεται λόγω στένωσης στο φλεβικό σκέλος της αρτηριοφλεβικής επικοινωνίας.
Όταν ο νεφρολόγος σου διαπιστώσει ανεπαρκή αιματική ροή στην αρτηριοφλεβική σου επικοινωνία μπορεί να σε παραπέμψει σε αγγειοχειρουργό προκειμένου εκείνος να αποκαταστήσει την αιματική ροή διανοίγοντας την φλεβική στένωση με διάφορους τρόπους.
Διάφορα ευρήματα κατά την κλινική εξέταση της αγγειακής προσπέλασης δηλώνουν την παρουσία φλεβικής στένωσης. Αυτά είναι:
- Οίδημα (πρήξιμο) του άνω άκρου
- Συνεχιζόμενη αιμορραγία από τα σημεία παρακέντησης της αγγειακής προσπέλασης για αρκετό χρόνο μετά το τέλος της αιμοκάθαρσης.
- Απώλεια των δονήσεων της αγγειακής προσπέλασης (γνωστές με τον όρο “ροίζος”). Οι δονήσεις αυτές που εύκολα τις αισθάνεται κανείς τοποθετόντας τα δάκτυλά του πάνω στην αγγειακή προσπέλαση δηλώνουν ταχεία αιματική ροή. Ως εκ τούτου, η απώλειά τους δηλώνει μειωμένη αιματική ροή.
- Αίσθηση σφυγμικής και όχι συνεχής αιματικής ροής δια μέσου της αγγειακής προσπέλασης.
Έγκυρη διάγνωση της φλεβικής στένωσης μπορεί να βοηθήσει στο να εμποδίσουμε την δημιουργία θρόμβου στην αγγειακή προσπέλαση (γνωστή ως θρόμβωση της fistula ή του μοσχεύματος), και η οποία μειώνει σημαντικά τον χρόνο ζωής της αγγειακής σου προσπέλασης.
Αποτυχία της παρούσας αγγειακής σου προσπέλασης μπορεί να οδηγήσει σε ανοιχτή χειρουργική επέμβαση προκειμένου να κατασκευαστεί μία νέα αγγειακή προσπέλαση σε άλλη περιοχή του σώματος. Ο αριθμός των διαθέσιμος περιοχών του σώματος όπου μπορεί να δημιουργηθεί μία αγγειακή προσπέλαση είναι περιορισμένος! Έτσι, χρειάζεται μεγάλη προσοχή για τη διατήρηση της λειτουργικότητας της παρούσας αγγειακής προσπέλασης.
Ποιες είναι οι επιλογές μου όταν διαπιστωθεί στένωση στην αγγειακή μου προσπέλαση;
Δύο επιλογές υπάρχουν όσον αφορά στένωση της αγγειακής προσπέλασης:
Ανοικτό χειρουργείο: Πραγματοποιείται είτε αφαίρεση της στένωσης και αντικατάσταση του παθολογικού ιστού με ένα «μπάλωμα» από συνθετικό υλικό, είτε επέμβαση παράκαμψης (bypass), όπου ένα συνθετικό μόσχευμα ή μία από τις φλέβες του σώματος τοποθετείται για να οδηγήσει το αίμα γύρω από τη στένωση.
Ενδοαγγειακή αποκατάσταση: Εναλλακτικά, πολλές από τις επιπλοκές που μπορούν να συμβούν με την παραδοσιακή ανοικτή χειρουργική μπορούν να αποφευχθούν με ελάχιστα επεμβατικές θεραπείες. Αυτές, γίνονται με απλή παρακέντηση της αγγειακής προσπέλασης για την εισαγωγή ιατρικών συσκευών που θα διανοίξουν τη βλάβη. Η όλη διαδικασία επιτυγχάνεται με την λήψη απλών ακτινογραφιών κατά την διάρκεια της επέμβασης. Οι σύγχρονες, ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές είναι:
- Αγγειοπλαστική με μπαλλόνι: Ένα μικρό μπαλλόνι φουσκώνεται μέσα στην φλέβα για να διανοίξει την βλάβη. Στην συνέχεια το μπαλλόνι ξεφουσκώνεται και αφαιρείται από το σώμα, αποκαθιστώντας την απαραίτητη αιματική ροή που χρειάζεται για μια αποτελεσματική αιμοκάθαρση. Σήμερα, η αγγειοπλαστική με μπαλλόνι αποτελεί την μέθοδο επιλογής για ασθενείς με στένωση της αγγειακής τους προσπέλασης. Παρόλα αυτά, η φλεβική στένωση μπορεί να υποτροπιάσει σχετικά σύντομα, λόγω συνεχιζόμενης ανάπτυξης ιστού στην φλέβα ή λόγω επαναφορά της στένωσης από την διατήρηση των ελαστικών ιδιοτήτων της φλέβας (ελαστική επαναφορά-elastic recoil). Η φλέβα που διατείνεταιι φουσκώνοντας ένα μπαλλόνι από μέσα της, διατείνεται όπως ένα ελατήριο στο οποίο ασκείται εξωτερική πίεση. Κάποιες φορές, όταν παύει το μπαλλόνι να ασκεί πίεση στη φλέβα “εκ των έσω”, η στένωση μπορεί να επανέλθει, όπως ένα ελατήριο επαναφέρεται στο αρχικό του μήκος, όταν παύει σε αυτό να ασκείται κάποια δύναμη.
- Ενδοαγγειακή παράκαμψη (endoluminal bypass): Χρησιμοποιείται μία κατάλληλη συσκεύη, η οποία ονομάζεται ενδαγγειακός ενδονάρθηκας με μόσχευμα (stent-graft). Όπως δηλώνει και το όνομά της, η συσκευή αποτελείται από 2 στοιχεία: α) έναν μεταλλικό ενδονάρθηκα και β) ένα συνθετικό μόσχευμα. Τα δύο αυτά στοιχεία αποτελούν τα δύο στρώματα της κυλινδρικής αυτής συσκευής (ο ενδονάρθηκας βρίσκεται εξωτερικά και το συνθετικό μόσχευμα εσωτερικά). Η συσκευή μεταφέρεται με ενδοαγγειακές τεχνικές στην περιοχή της βλάβης και τοποθετείται επενδύοντας εσωτερικά την φλέβα, παρακάμπτοντας “εκ των έσω” την βλάβη (στένωση). Ο μεταλλικός νάρθηκας (stent) όχι μόνο διανοίγει την βλάβη, αλλά εμποδίζει και τυχούσα περίπτωση ελαστικής επαναφοράς. Παράλληλα, το συνθετικό μόσχευμα εμποδίζει την ανάπτυξη ιστού, μειώνοντας τα ποσοστά επαναστένωσης σε σύγκριση με την απλή αγγειοπλαστική με μπαλλόνι.
Συμπερασματικά, και οι δύο ενδοαγγειακές τεχνικές προσφέρουν με απλό και ανώδυνο για τον ασθενή τρόπο, επιμήκυνση της ζωής της αγγειακής προσπέλασης, χωρίς την ανάγκη μιας ανοιχτής επέμβασης και αποτελούν τον σύγχρονο τρόπο αντιμετώπισης της στένωσης της αγγειακής προσπέλασης για αιμοκάθαρση.